Chủ đề văn học: Thế giới không tưởng và những người không tưởng

Năm 1979, Frank và Fritzie Manuel viết một cuốn sách nhan đề là “Tư tưởng không tưởng trong thế giới Phương Tây”, một công trình đồ sộ ít nhiều tổng kết công việc của cả đời họ. Trong lời Tựa cho công trình ấy họ viết những lời như sau về không tưởng:

Mỗi học thuyết không tưởng, bén rễ vào thời đại và xứ sở của chúng, nhất định phải tái tạo cái hoạt cảnh của thế giới riêng của nó, cũng như những trăn trở của nó về những vấn đề xã hội đương thời. Ở đây có thể nói về sự tương tự với những giấc mơ và những tưởng tượng kỳ quái thuộc chứng bệnh tâm thần. Những người quan sát các hành vi hoang tương nhận xét rằng mặc dầu chứng bệnh có vẻ giữ nguyên không đổi, các lực lượng kỳ bí, thấy-hết-mọi-sự theo dõi và hành hạ tinh thần người bệnh thay đổi theo thời gian và công nghệ. Chúng có thể là các linh hồn, là điện thoại, các máy thu thanh thu hình, trong các thời kỳ lần lượt kế tiếp nhau. Không tưởng không phải là một bệnh, nhưng tỏng một phạm vi rộng lớn chúng lợi dụng các thiết bị hiện có của xã hội, có thể là các kiểu tối tân nhất, tô điểm và bố trí lại chúng. Thường thường một người không tưởng tiên đoán cuộc cách mạng xảy ra sau đó và các hậu quả của phát triển công nghệ đã hiện ra dưới dạng phôi thai, ông ta có thể đã có độ nhạy ăng ten đối với tương lai. Tuy nhiên các công cụ của ông ta hiếm khi vượt ra ngoài những tiềm năng cơ giới của thời đại ông ta. Dù có cố gắng phát minh ra một cái gì đó hoàn toàn mới, thì ông ta cũng không thể tạo ra một thế giới từ chỗ không có gì.

Tại sao không tưởng lại có tác động mạnh mẽ đối với con người đến thế? Vì sự thối nát của thời đại? Vì những điều không như mong muốn? Chà, giá như các dấu câu khác được thể hiện ở đây ngoài “!” và “?” thì nó đã thể hiện nhiều ý khác mà tôi muốn nói đến. Quay lại vấn đề, thì đương nhiên, phải vì mọi thứ không được như mong muốn thì người ta mới mong muốn một thứ gì đó, một thế giới, một khát khao khác xa, nói một cách khác, là ngược với thực tại tàn nhẫn. Vào năm 1516, Thomas More hoàn thành tác phẩm quan trọng nhất của ông, ‘Không tưởng’ (Utopia), viết bằng tiếng Latin, sau đó được xuất bản bằng tiếng Anh năm 1556, More miêu tả nước Anh mà ông bắt đầu hoài nghi, và một hòn đảo có tên Utopia (không tưởng) nơi mà tất cả những tệ nạn xã hội mà ông nhận thấy ở nước Anh đều được chuyển hóa. Moore quan sát một nước Anh trong đó sự giàu có và lợi ích cá nhân có ý nghĩa hơn lòng mộ đạo Cơ đốc, hay lòng từ thiện. Trong Utopia ông viết:

Phải chăng đây không phải là một hạnh phúc bất công và độc ác, nó cho những người cao sang quyền quý, như người ta thường gọi, quyền thừa kế và phần thưởng, và các thợ kim hoàn, những người như thế, nếu không phải là bọn người lười biếng vô tích sự thì cũng là bọn bợ đỡ và những kẻ bày ra những trò vui vô vị; còn về những dân cày nghèo khó, những thợ mỏ, lao công, phu xe, thợ rèn, thợ mộc, không có họ không cộng đồng dân cư nào có thể tiếp tục tồn tại, thì sao?Nhưng sau khi nó đã lấy đi những năm tuổi trẻ và sức lực cường tráng của những người lao động, cuối cùng khi họ bị tuổi già đè nặng và ốm yếu, trở nên nghèo khó túng quẫn, bần cùng, thiếu thốn mọi thứ, nó quên đi nhiều đau đớn của họ, nó không nhớ đến những khoản tiền trợ cấp cho họ, bỏ mặc họ, một cách độc ác nhất, với cái chết khốn khổ của họ. Vậy mà ngoài điều này ra, những kẻ giàu có không chỉ là những kẻ gian lận mờ ám, mà chúng còn dựa theo luật chung để giật ra khỏi miệng người nghèo và vồ lấy một phần miếng ăn hàng ngày của họ. Như vậy trong khi trước sự đền bù bất công đối với những đau khổ của họ vốn đã làm lợi cho hạnh phúc chung, nay họ phải làm điều sai trái, và cư xử độc ác nhân danh lẽ công bằng , vâng, và làm điều đó bằng sức mạnh của luật pháp. Như vậy khi tôi xem xét và cân nhắc trong đầu mình tất cả cộng đồng này, ngày nay nơi nơi đều phát đạt thịnh vượng, cầu Chúa phù hộ cho tôi, tôi chẳng thấy gì ngoài âm mưu của bọn giàu có đang kiếm chác của cải dưới danh nghĩa cộng đồng.

Từ không tưởng “Utopia” và người không tưởng “Utopian”, nó là một lối chơi chữ của Thomas More, từ không tưởng, trong tiếng Hy Lạp là “topo” nghĩa là “chỗ”. Trong khi, tiếp đầu ngữ “ou” hay “eu” sang tiếng Anh sẽ biến thành “u” có nghĩa kép: “ou” là “không” và “eu” là “tốt”. Nôm na Utopia nghĩa là “một nơi tốt đẹp.” Nhưng Utopia, cũng có một ý nghĩa khác nữa đó là “không nơi nào cả”.

Cập nhật ngày 23/7/2020 1:26pm